Wiktionary:Byvoeglike naamwoord

'n Byvoeglike naamwoord (of adjektief; b.nw.) is 'n naamwoord wat die eienskappe of attribute van 'n selfstandige naamwoord (of voornaamwoord) spesifiseer. Die byvoeglike naamwoord bepaal dus 'n selfstandige naamwoord, soos in: Die grys rok (rok is die s.nw. en dit word as "grys" beskryf).

Uitkenning

Toets vir 'n byvoeglike naamwoord deur die volgende vrae te vra:

Kan dit voor 'n naamwoord staan, asook ná die koppelwerkwoord en steeds iets sê oor die naamwoord?

Het die woord trappe van vergelyking?

As voorbeeld:

kort > 'n kort rok – die rok is kort; kort – korter – kortste

opgewonde > die opgewonde gehoor – die gehoor is opgewonde; opgewonde – meer opgewonde – die mees opgewonde

Trappe van vergelyking

Byvoeglike naamwoorde het trappe van vergelyking:

Die sterk stoeier. (stellende trap)

Die sterker stoeier. (vergelykende trap)

Die sterkste stoeier. (oortreffende trap)

Die meeste b.nw. het reëlmatige trappe van vergelyking:

mooi, mooier, mooiste

lelik, leliker, lelikste

klein, kleiner, kleinste

geel, geler, geelste

groen, groener, groenste

Sommige b.nw. het onreëlmatige vorme:

baie, meer, meeste

goed, beter, beste

naby, nader, naaste

Dan is daar nog 'n groep wat saam met meer en mees in die vergelykende en oortreffende trap voorkom, byvoorbeeld:

opgewonde, meer opgewonde, mees opgewonde

gedaan, meer gedaan, mees gedaan

bevrees, meer bevrees, mees bevrees

Lidwoorde

Die lidwoord kom in 'n woordgroep saam met die byvoeglike naamwoord voor:

'n Groot kar, 'n groter kar, die grootste kar

'n Mooi poging, 'n mooier poging, die mooiste poging

Die groen gras, die groener gras, die groenste gras

By die oortreffende trap kom bepaalde lidwoorde voor, maar by die stellende en vergelykende trappe kan die onbepaalde en die bepaalde lidwoord voorkom.

Die groot kar × 'n groot kar

Die mooi meisie × 'n mooi meisie

Attributiewe en predikatiewe

Die byvoeglike naamwoord kan in 'n sin of voor die selfstandige naamwoord staan of daarna. Kyk na die volgende sinne:

Die blou lug is helder.

Die helder lug is blou.

As die b.nw. voor die s.nw. kom, staan dit in die attributiewe posisie; as dit na die b.nw. staan, beklee dit die predikatiewe posisie (na die koppelwerkwoord is.)

Baie b.nw. se vorm verander nie in hierdie twee posisies nie: Vergelyk:

Die mooi seun × Die seun is mooi

Die mooi perd × Die perd is bruin

Die kwaai onderwyser × Die onderwyser is kwaai

Daar is egter ook 'n aantal b.nw. wat 'n vormverandering toon in die attributiewe gebruik. Byvoorbeeld:

Die nuwe hoed × Die hoed is nuut.

Die goeie onderwyseres × Die onderwyseres is goed.

Die leë bord × Die bord is leeg.

Die skewe hoed × Die hoed is skeef.

'n Lang seun × Die seun is lank.

'n Jong man × Die man is jonk.

'n Growwe stem × Sy stem is grof.

'n Lelike wond × Die wond is lelik.

Die getroue skepsel × Die skepsel is getrou.